Blokzincirin güven meselesine insanoğlunun bakışını değiştirmesinin sonuçlarından biri olan sosyal yardımların finanse edilmesindeki gelişmeler yeni bir alanda daha kendini gösteriyor. Türkçe’ye Üssel Fonlama olarak çevirebileceğimiz orijinal ismiyle ise “Quadratic Funding” denilen konuyu bu yazıda detaylıca ele alacağız.
Gündeme Celo Vakfı tarafından getirilen meselede odak nokta herkes için refah koşullarını yaratan bir finansal sistem nasıl oluşturulabilir? Yoksulluğu azaltma üzerine bir protokol olan impactMarket gibi yenilenebilir finans (ReFi) çözümleri de dahil olmak üzere, misyona uygun projeler nasıl desteklenebilir ?
Öncelikle yoksulluğu azaltma motivasyonu ile yola çıkan impactMarket’e yakından bakalım. Bu protokol 2019 yılında ağırlıklı olarak çalışmalarını gerçekleştirmiş ve 226 farklı noktada yaklaşık 50.000 kişinin sosyal yardımdan faydalanmasını sağlamış.
Fakat bu protokol şunu farkediyor ki, makroekonomik veriler kötüleştikçe insanların yardım yapma pratikleri de kayboluyor. Bu azalma yüzde 80 gibi bir orana ulaşınca da alternatif bir mekanizma üzerine çalışılıyor. Üssel fonlama meselesi de tam olarak burada ortaya çıkıyor. Şimdi bu modele yakından bakalım.
Bilindiği üzere bir yardım yaparken insanların temel kaygısı şudur: “Gerçekten yardımım ilgili yere ulaşacak mı?” Yapılan anketlerde de bu veriye erişilmiş ve alternatif olarak yine yazılımsal olarak bu güvenin sağlanması için bir şey yapılmaya karar verilmiş.
Üssel fonlama modelinde her bağışçıya yalnızca sabit bir miktar bağış yapma seçeneği değil, aynı zamanda potansiyel olarak bu bağışı belirli bir miktarda artırma seçeneği veriliyor. Diğer bağışçılar daha sonra toplam bağışı (sabit miktar artı artış) karşılayabilir. Bir katılımcının ana bağışı her zaman alıcıya aktarılırken, artırılan bağış tutarı ancak belirli sayıda başka bağışçının aynı tutarı taahhüt etmesi durumunda aktarılır.
Yani bağışın bir kısmı ilk etapta aktarılırken, artırılan kısım bağışçılar arasında bir fikir birliği sağlanması durumunda aktarılıyor. Bu da güveni merkeziyetsizleştirip süreci daha dinamik hale getiriyor.
Şimdi bunu bir hikaye ile anlatalım. Buğra adlı bir bağışçı olsun. Buğra genellikle desteklediği meselelerde 1000 TL bağış yapıyor. Ancak, üssel fonlama modeliyle, Buğra yalnızca belirli bir amaç için 1000 TL taahhüt etmeyi seçmez, aynı zamanda toplam 1500 TL rehin vererek bağışını potansiyel olarak 500 TL artırmayı da seçer. Bu durumda, yukarıdaki tabloda gösterildiği gibi, diğer 10 bağışçı, Buğra’nın 500 TL’lik bağışını karşılamayı seçerse, ilgili problem için ek 5000 TL toplayacaktır (500 x 10 bağışçı). 1000 TL bağışına 10’dan az bağışçı denk gelirse, kendisine 500 TL artışı iade edilir ve yalnızca orijinal 1000 TL bağışı aktarılır.
Burada blokzincirin silinemez olmasını da kullanıyor ve gerçekten 10 bağışçıya ulaşılıp ulaşılmadığını veya miktarların gerçekten iletilip iletilmediğini görüyoruz.
Pilot Uygulama
Sekiz günlük pilot uygulamaya toplam 59 kişi katılıyor. Grubun tamamı, Celo Vakfı çalışanlarından (19), ailelerinden ve arkadaşlarından (bazılarında Web3 ile ilgilenen Stanford Üniversitesi öğrencileri dahil) oluşuyordu. Her katılımcı 20 cUSD alıyor ve impactMarket’in en büyük topluluk projesi olan Bmuko topluluğuna maksimum 100 cUSD bağışlamaya davet ediliyor. 2.100’den fazla insan, sağlık hizmetleri, uygun bir drenaj sistemi, içme suyu ve erişilebilir yollar dahil olmak üzere birçok temel olanaktan yoksun olan Nijerya’nın Abuja kentinin eteklerinde yer alan Bmuko topluluğunu oluşturuyor. Topluluktaki birçok kişinin iki yakayı bir araya getirmesi zor. 20 cUSD bağış, üç kişilik bir aileyi bir hafta doyurabilir.
Pilot katılımcılar rastgele iki gruba ayrıldı. Kontrol grubu, impactMarket platformunda normal bağış sürecini kullandı; diğeri, ikinci dereceden bağış modeli. Kontrol grubu, ortalama 19,17 dolar bağış taahhüdünde bulunurken, ikinci dereceden bağış grubu, yaklaşık %85 daha yüksek olan 35,38 $ nihai ortalama bağış sözü verdi.
Pilot uygulama gösteriyor ki üssel bağış meselesiyle bağış hacmi ciddi bir şekilde artırılabiliyor. En güzel tarafı da blokzinciri hem sosyal bir meselede hem de teknik bir meselede çözüm olarak kullanabilmek. Bakalım daha neler göreceğiz.
