Borsalarda belirli endeksler oluşturulmuştur. Bu endekslerde genellikle en çok işlem gören hisseler mevcuttur. En çok işlem gören hisseler aynı zamanda yatırımcının en çok talep ettiği yani en çok güvendiği hisselerdir diyebiliriz. Mesela BIST-100 endeksindeki şirketler genellikle iyi şirketlerdir. BIST-30 endeksindekiler de en iyileridir. Yatırımcılar genellikle kendileri daha güvende hissetmek için markası güçlü hisselere yönelirler. 

Bazı hisseler kıyada köşede kalmıştır. Hisse ile ilgili bir asılsız bir işlem ya da haber dolaşıyor olabilir. Önce hissenin karlılığı, yatırım potansiyeli, satışları ya da ortaklık durumuna bakmak gerekir. Eğer çok vahim durumda ise muhtemelen manipülasyona maruz kalmıştır. Yani birileri hisse ile oynuyordur. Bu bir suçtur. Bunun farkına varmayan bireysel yatırımcılar hisseyi aldıktan bir süre sonra hisse birden düşmeye başlar. Piyasadakiler buna “keriz silkelemesi” derler. 

Risk-Getiri İlişkisi Nasıldır?

“Bir aya varmaz parayı ikiye katlarmışız Kadir abi öyle dedi”

“Dolar yükselecekmiş kanka, 10 olur diyorlar.”

“Bitcoine şimdi yatırdığımız 1.000 TL 5 yıla varmaz ev alırmış”

Bu şehir efsanelerine rastlamış ya da birinden duymuşsunuzdur. 

Böyle bir beklenen getiri varsa ve bireysel yatırımcıysanız oradan hızla uzaklaşın, çünkü aldığınız risk çok çok yüksektir. 

Bir yatırımı getiri beklentisi ile yapar, karşılığında risk üstleniriz. Finans kitaplarının altın cümlelerinden biri de “Risk ile beklenen getiri arasında pozitif ilişki vardır.” İfadesidir. Yani burada ne kadar çok getiri bekliyorsan o kadar çok risk alırsın ya da almalısın ifadesi yatmaktadır. Bu teoride böyle olsa da bazen bu ilişki birebir değildir. Bazen piyasa yükselişteyken, ülke ekonomisi iyi göstergelerle ilerlerken yaptığınız finansal yatırımın riski düşen piyasada yaptığınız riskten daha düşüktür. Buna karşın beklenen getiriniz aynı kalabilir. 

İster ekonomi derslerinde ister finans derslerinde olsun yapılan tanımlamalar, durumlar teoriktir, ceteris paribus dediğimiz, diğer koşullar sabitken, belirli varsayımlar altında yapılır. Genellikle gerçek hayat ile piyasa ile uyuşmaz. 

Finansal risk, beklenen getiriden sapmadır. Örneğin düşük riskli olarak kabul edilen devlet tahvili alan yatırımcı enflasyonun yükselmesi sebebi ile beklediği reel getiriyi sağlayamayabilir. Ya da hisse piyasasında yeni ihale almış ülkenin önde gelen şirketlerinden birine yatırım yapan kişi, şirketin şüpheli bir olaya karışması nedeni ile hisse fiyatları alt üst olması sebebi ile zarar edebilir.  

Şöyle düşünelim, A yatırımcısının bir bankaya yatırdığı mevduat 150.000 TL’ye kadar devlet garantisi altındadır. Riski düşük kabul edilir. Ancak genellikle reel getirisi yani enflasyondan arındırılmış getirisi düşük kalmaktadır. A yatırımcısı için risk bankanın batmasıdır ve banka batarsa da belirtilen miktara kadar sigortası vardır. Getiri azdır ama risk de azdır. Diğer yandan B yatırımcısı döviz almıştır. Yükseleceğini beklemektedir. Döviz hareketlerine baktığımızda son dönemlerde ciddi dalgalanma meydana gelmiştir. B yatırımcının beklentisi büyüktür ancak serbest piyasa ortamında dövizin yönünü tahmin etmek çok da kolay değildir. B yatırımcısının beklediği getiri yüksek ama riski de yüksektir. 

O nedenle özü itibari ile “bedava peynir sadece fare kapanında olur”

İnsan riskten kaçar, getiriye koşar. Sizce hangisi daha çekici? (Birimler aynı)

• Yüksek getirili yüksek risk mi?
• Yüksek riskli yüksek getiri mi?

Deneysel çalışmalarda genellikle insanlar birincisini tercih ediyor. Çünkü vurgu getiride. Beyin böyle bir saçma bir mekanizma işte…

Mesela riskin çok yüksek olduğu getirinin milyonda bir olduğu yatırım da vardır. Piyango bileti bu tanımı ne güzel karşılıyor değil mi? Kazanmanın çok düşük bir olasılık olduğunu bildiğimiz halde ödediğimiz bilet parasının hayal kurmak için iyi bedel olduğunu düşünen beynimizin bir oyunudur aslında bu…