“Barter” kelimesi, Orta Çağ İngilizcesindeki “barteren” fiilinden türetilmiştir ve anlamı takas etmek veya değiş tokuş etmektir. Barter, tarih boyunca yaygın olarak kullanılan bir ticaret yöntemi olmuştur ve günümüzde de bazı bölgelerde ve sektörlerde halen kullanılmaktadır.

Barter sistemi nedir?

Çok eski zamanlarda uygulanan takas sisteminin günümüz ticaret dünyasına uyarlanmış hali barter sistemi, bir ürünü yada hizmeti para karşılığı almak yerine karşılığında başka bir ürün ya da hizmetin sunulduğu ticari bir anlaşma sistemidir.

Barter sistemi nasıl çalışır?

Barter sisteminde para kullanılmaz. Bunun yerine, insanlar ihtiyaç duydukları şeyleri elde etmek için kendi sahip oldukları mal veya hizmetleri başkalarıyla değiş tokuş ederler.

Örneğin, bir çiftçi buğdayını başka bir çiftçinin sütüyle takas edebilir. Bu sistem, her iki tarafın da taleplerini ve ihtiyaçlarını karşılamak için birbirleriyle anlaşması gereken bir süreci içerir.

Barter sistemi özellikle para kullanımının yaygın olmadığı veya güvenin düşük olduğu bölgelerde veya ekonomik kriz dönemlerinde kullanışlı olabilir. Ancak sistem bazı zorluklar da içerir. Değiş tokuş edilecek nesnelerin değerinin belirlenmesi, taleplerin ve arzın dengelemesi ve takasın gerçekleştirilmesi gibi konularda sorunlar yaşanabilir.

Barter günümüzde nasıl yapılır?

Günümüzde barter sistemi daha çok ticari anlaşmaların bir parçası olarak kullanılmaktadır. Bazı işletmeler, ürünlerini veya hizmetlerini başka işletmelerin ürünleri veya hizmetleriyle takas etmek suretiyle iş yapabilirler. Bu şekilde, ihtiyaç duydukları şeyleri elde etmeleri ve nakit akışı olmadan ticaret yapmaları mümkün olabilir. Barter sistemi, işletmelere maliyetleri düşürme ve pazarlama fırsatları yaratma imkanı sunar.

Barter sistemi örnekleri

Para icat edilmeden önce uygulanan bu takas yöntemi sonraları belirli dönemlerde sıklıkla kullanılmıştır. Hatta halen bazı kültürlerde ara ara tercih edilmektedir. 

Örneğin, Asya ülkelerinde ikinci dünya savaşının olduğu dönemlerde çay blokları para yerine kullanılmaktaydı. Moğolistan, Tibet ve Sibirya gibi ülkelerde çay blokları 1935’e kadar hayvan alımlarında ve vergi ödemelerinde kullanılmaktaydı. Günümüzde Kuzey İtalya ve Romanya ülkelerinde parmesan peyniri oldukça değerli olduğu için teminat olarak Banco Emiliano Bankası’nda kullanılmaktadır.

Günümüzde ulusal para birimi hiperenflasyon etkisindeki Mısır, Nijerya, Hindistan gibi ülkeler telefon dakikalarını alışverişlerde para olarak kullanmaktadır.

Barter sisteminin avantajları

Barter sistemi çok sayıda artısı olan bir uygulamadır. Geleneksel alışveriş yöntemi olmasına rağmen günümüzde halen varlığını birçok alanda göstermektedir. Son dönemde ise ekonomik dalgalanmalar sebebi ile barter sisteminin ne olduğuna ve faydalarının neler olduğuna dair sorular piyasalarda sıklıkla sorulmaya başlamıştır. Sistemin kullanıcılarına sağladığı faydaların başlıcaları şu şekilde sıralanabilir:

• Barter sisteminde nakit para kullanılmadığı ve karşılığında herhangi bir ürün ya da hizmet sunulabildiği için esneklik özelliği gösterir.
• Takas işlemlerinde para kullanılmadığı için vergi söz konusu olmaz. Vergiden muaf olmaları iki tarafın da maliyet konusunda avantaj sahibi olmasına neden olur.
• Uluslararası alışverişlerde tam bir baş belası durumunda olan döviz kurları, takas işlemlerinde herhangi bir etkiye sahip değildir. Bu nedenle döviz kuru nedeniyle bir problem çıkması söz konusu olmaz.
• Barter sisteminin uygulanması basit ve kârlı bir işlemdir. Her iki taraf için kazanç söz konusudur.
• Firmaların atıl kapasitelerinin satışa çevrilmesinde oldukça faydalı olan ve stok maliyetinden kurtaran takas sisteminde, aynı zamanda nakit para ödemesi yapılmadığı için nakit tasarrufu sağlanır.
• Herhangi bir reklam ve tanıtım hizmetine ya da iş gücü maliyetine gereksinim duyulmadığı için diğer satış yöntemlerinden daha karlıdır.

Barter sisteminin dezavantajları

• Barter sistemi uygulandığında ortaya çıkan en büyük sorun lojistik alanında yaşanabilecek sıkıntılardır. Özellikle uluslararası takas işlemlerinde ortaya çıkan problemler firmalar açısından büyük bir risk oluşturur.
• Ayrıca takas işlemlerinde alışveriş anlık olduğu için vadeli işlem gibi durumlar söz konusu olmaz. Kısacası çek veya senet gibi yöntemlerin kullanılması söz konusu değildir.
• Bütün bunlara ek olarak bölünmezlik sorunu ortaya çıkar. Kısacası alınmak istenen hizmetin ya da ürünün karşılığında verilecek olan hizmet yada ürün bölünebilir değildir.

Barter sisteminde nakit para kullanılmadığı ve karşılığında herhangi bir ürün ya da hizmet sunulabildiği için esneklik özelliği gösterir. Nakite ulaşım yok, geleceğe dair belirsizlikler her geçen gün artıyor, dünya barter sistemine hızlıca geçer! Kim bilir bu sistem geçici bir çözüme de neden olabilir.