Melek Yatırım, ülkemizde yasal adı “Bireysel Katılım Sermayesi” olan yeni girişim, yeni bir fikre, buluşa sahip olan ancak bunu ticari bir faaliyete çevirmek için sermayesi ve/veya deneyimi eksik girişimcileri finanse eden ve fikir desteği veren yatırım şekli olarak tanımlanabilir. Daha kolay bir anlatımla, melek yatırımcı, parası ve fikri yetersiz olan girişimciye para ve fikir sunan yatırımcıdır. Bu yatırımcılara “melek” denilmesinin sebebi ise gerek sermayesi gerekse tecrübesi ile zorda olan girişimcinin yardımına melek gibi yetişmesidir. Melek yatırımcı, risk sermayesi ve girişim sermayesi ortaklığından farklı olarak girişimcilere deneyimlerini aktararak bir anlamda girişimciye koçluk yapar.
Melek yatırımcının bir girişimde yer alması için ilk önce o girişime ve girişimciye inanması gerekmektedir. Girişimcideki tutkuyu ve girişimdeki geleceği görmeyen yatırımcı bu işe girmek istemeyecektir. Melek yatırım yaparken yatırımın riski ve vadesi iki önemli unsurdur. Yatırımın geri dönüşünün ne zaman olacağının tam olarak bilinememesi yatırımcının beklentilerini etkileyebilir.
Türkiye’de yeni olan melek yatırımcı kavramı, daha çok e-ticaret alanındaki girişimlerle hayat bulmuştur. Bunlardan en bilinenleri, yemeksepeti, vivense, bitaksi gibi internet yatırım girişimleridir. Türkiye’de hali hazırda İLab, Lab-x, Galata Business Angels, Endeavor, Linkangel gibi pek çok melek yatırımcı şirketi bulunmaktadır.
Dünya’da melek yatırımcılar örgütlenmiş olup girişim alanında önemli bir adım olarak görülmektedir. Dünya Melek Yatırımcılar Birliği (WBAA) dünya ülkelerinden birer temsilcinin toplandığı bir çatıdır. Yine aynı şekilde Avrupa Melek Yatırımcılar Ağı (EBAN) Avrupa’da 50 ülkenin melek yatırımcılarının birleştiği bir ağdır. Türkiye de Melek Yatırımcılar Derneği (TBAA) ile hem Avrupa hem de Dünya Melek Yatırımcılar Birliği’ne üyedir. Türkiye’de girişimcilerin yatırımcılar ile buluşmasını sağlayan bu dernek, Türkiye’yi ortaklık kültürü ile tanıştırmaya çalışmaktadır.
Ülkemizde 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete ile yürürlüğe giren “Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği” ile “Melek Yatırımcılık” yasal bir zemine kavuşmuştur. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan yönetmelikte melek yatırımcılığın gelişmesi için “vergi desteği” getirilmiştir. Melek yatırımcıların vergi desteğinden faydalanabilmesi için Bireysel Katılım Sermayesi Lisansına sahip olması gerekmektedir. Yönetmeliğe göre, yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar ya da tecrübeli yatırımcılar bu lisansı almaya hak kazanabilmektedirler. Alınan lisans 5 yıl geçerli olup bu süre içerisinde en fazla 20 farklı yatırıma verdikleri destek vergi avantajından yararlanabilmektedir.
Melek yatırımcılık için getirilen vergi desteği, en fazla 1 milyon TL yatırım ile sınırlıdır. Aynı zamanda melek yatırımcılar hisse tutarlarının %75’ini vergiden düşebilmektedirler. Melek yatırımcının bir girişime yapacağı yatırımın alt sınırı 20 bin TL, üst sınırı 1 milyon TL’dir. Bununla birlikte melek yatırımcılar girişim şirketinin %50’sinden fazlasına sahip olamazlar. Şirket yönetimine katılımı Yönetim Kurulu üyeliği ile sınırlandırılan melek yatırımcının şirketten herhangi bir ücret ya da maaş alması yasaktır.
Melek yatırımcılık, girişimci ve yatırımcının gücünü birleştiren bir yapıya sahip yeni bir akım. Henüz ülkemizde çok yeni olmasına rağmen yasal zemini oluşturulmuş olması nedeni ile zamanla hem ülke ekonomisi hem de girişim ve yatırımcılar için faydalı olması beklenmektedir. Özellikle Y ve Z kuşağının pratik zekası sayesinde yeni iş modellerinin gün geçtikçe artacağına işaret etmektedir. Sermayesi yetersiz ancak iyi işler çıkarılabilecek planlar için melek yatırımcılık umut vaat etmektedir.
