Sevgili Okuyucular;
Yaşayarak öğrendiğimiz için artık hepimiz eksiğiyle fazlasıyla enflasyonun ne olduğunu biliyoruz. Ancak hissettiğimiz enflasyon ile açıklanan enflasyon arasında ciddi bir fark olduğundan bir ürüne gelen zam ile resmi enflasyon arasındaki ince çizgiyi anlamakta güçlük çekiyoruz. Bu yazıda bu duruma netlik kazandırmak istiyorum.
Öncelikle enflasyonun teorik tanımı şu şekilde: “Fiyatlar genel seviyesinin sürekli artışıdır.”
Enflasyondan kasıt, bir ürün ya da hizmetin fiyatının tek başına artması değildir. Enflasyon aslında bir sepettir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye’de ikamet eden hanelere yaptığı anketlerin sonucuna göre mal ve hizmet gruplarını ağırlıklarına göre sınıflandırarak bir sepet oluşturmuştur. Zaman zaman bu sepetten bazı ürünler çıkar, bazıları ise eklenir. Burada aslolan, bu sepetin tamamının fiyatlarının yüzdesel olarak yükselmesi ya da çıkmasıdır.
Örneğin, özellikle gıda fiyatlarında mevsimsel farklılıklardan kaynaklanan fiyat değişimleri sıklıkla yaşanmaktadır. Patlıcanın fiyatının Kasım ayında 5 TL, Aralık’ta 4 TL, Şubat’ta ise 6 TL olması patlıcanın enflasyonun olduğunu ifade etmez. Önemli olan enflasyon sepetinin tamamının hesaplanmasıdır.
Aslında herkesin tükettiği mal ve hizmet grupları farklı olacağı için herkesin enflasyonu farklıdır dememiz mümkündür. Örneğin arabası olan birinin bütçesinde akaryakıt önemli bir kalem iken kirada olan biri için ise kira gideri önemli bir kalemdir.
Türkiye’de enflasyonu etkileyen en büyük harcama grubu gıda ve alkolsüz içeceklerdir. Ulaştırma ve konut da enflasyonda çok önemli bir paya sahiptir. Bu üç kalemin toplamı enflasyon sepetinin yarısına denk gelmektedir.
Türkiye, enflasyon ile mücadelede önemli bir aşama kaydetmişken 2018 yılında yaşanan kur şoku ve süregelen yapısal sorunlar nedeni ile yeniden çift haneli enflasyon ile mücadele ile karşı karşıya kaldı. Türkiye, gıda ve ulaşım hizmetlerinin fiyatlarındaki artışa çözüm bulamazsa enflasyon ile mücadelesi sürecektir. Bunun için tarım politikalarının ciddi bir reforma ihtiyacı vardır.
Diğer yandan ulaşımda enerji bağımlılığımız da enflasyonda kontrolümüzde olmayan bir konu. Enerjide dışa bağımlıyız ve fiyatları konusunda elimizden bir şey gelmiyor. Dolayısıyla petrol ve doğalgaz türevi enerji kaynakları yerine doğadan elde edilecek enerji kaynaklarına yönelmemiz uzun vadede ülkemize ciddi bir nefes aldırabilir. Ancak bu yatırımlar maliyetlidir, sermaye gerekir. Bunun için de ülke riskini düşürmemiz şart. Görüldüğü gibi ekonomi aslında birbirine bağlı bir sürü faktörlerin uyumundan ibaret.
Enflasyon, alım gücümüzü düşüren bir canavar. Çok düşük olması da başa bela. Japonya da enflasyon olmamasından yakınıyor mesela. %3 enflasyon doğal olarak kabul ediliyor. Bizim gibi gelişmekte olan bir ülke için enflasyonun tek hanede olması bile çok önemli bir aşama kaydediliyor şeklinde yorumlanır. Yani enflasyon ülkeden ülkeye değişiklik gösteren bir yapıya sahip.
2020 yılı enflasyonu (TÜFE), %14,60 olarak gerçekleşti. Bu oran neyi ifade ediyor?
Kabaca şöyle bir örnek ile anlatayım…
2019’da 100 TL’ye doldurduğunuz market poşetini 2020’de yıl 114,60 TL’ye doldurdunuz. Yani alım gücünüz düştü. Maaşınıza da %14.6 oranında zam gelmiyorsa 2021 yılını 2019, 2020 kadar rahat geçiremeyeceksiniz demektir.
