Seneee… Hayır Cem Yılmaz’ın dediği gibi geçen sene değil. 2014 civarı. İlk kitabım yeni çıkmış. Üniversiteden bir arkadaşımla konuşuyoruz. 2020 Yılından itibaren dünyanın büyük bir ekonomik krize sürükleneceğini anlatıyorum. Laf döndü dolaştı merkez bankası yöneticilerine geldi.
Ben dedim ki merkez bankacıları bu krizi önleyemez; zaten gerçekte ne olup bittiğinden tam olarak haberleri de yok. Birlikte siyaset bilimi okuduğumuz, bir sürü ekonomi dersi aldığımız, arkadaşım ne dese beğenirsiniz: “Merkez bankacılar krizi biliyor ama söylemezler, onların işi bu.”
O günden bu yana bu konuyu düşünürüm. Dünya genelinde yüzden fazla Merkez Bankası var. Buralarda binlerce ekonomist çalışıyor. Merkez Bankası yöneticileri tarihte hiçbir zaman herhangi bir ekonomik krizi önceden tahmin edemedi. Bunlar ya beceriksiz ya da tüm dünya milletlerine alenen yalan söylüyorlar. İyi de biz bunu neden kabul ediyoruz. Hem de bu alanda en yüksek derecede eğitim alanlarımız bile.
Arkadaşım ‘Merkez Bankası yöneticileri namussuz! Krizi gizlerler’ demedi; durumu kabullenmişti. Adamların görevinin bu olduğunu, aksine benim boşuna uğraştığımı söylüyordu.
Yıllar geçtikçe bu durum değişmedi aksine daha da pekişti. Merkez bankalarının nasıl beceriksiz ya da yalancı olduğu ortaya çıktıkça dünya genelinde ve özellikle bizde, bilhassa da Amerikan merkez bankasına hayranlık arttı.
Eski Fed Başkanı Bernanke, 2008 öncesinde TV’lerde defalarca bir emlak krizi olmayacağını iddia etti. Hatta bir seferinde “Ya ev fiyatları düşerse?” şeklinde bir soruya “Öyle şey olur mu ülke çapında ev fiyatlarının düştüğü nerede görülmüş?” mealinde bir yanıt verdi. (1) Sonuçta tarihin gördüğü en büyük emlak krizi gerçekleşti. Yine Bernanke sınırsız doları savunup sınırlı altın ve Bitcoin ile dalga geçti. 2008 Krizi’nden bu yana altın dolardan çok daha iyi performans gösterirken, Bitcoin zaten dolar bazında milyonlarca kat artış yaptı. Oysa bugün bizde ne diyorlar “Bernanke’yi bile getirsen Türkiye ekonomisi düzelmez”! Türkiye ekonomisi berbat tamam da, Bernanke başarılı bir iktisatçı değil ki. Bu adam krizleri bilememiş ya da alenen yalan söyleyip halktan gizlemiş. Kendi döneminin en çok kazanç sağlayan yatırımını ıskalamış. Ya büyük beceriksiz ya da büyük yalancı.
Aynı şekilde Bernanke’den sonraki Fed Başkanı Yellen Teyze. 2017’de Çıktı “Bir daha ömrümüz boyunca kriz olmayacak” dedi. Şak! Üç yıla kalmadan 2020’de Küresel Kriz patlak verdi. Elbette Yellen da tam bir Bitcoin düşmanı.
Bunların ardından mevcut Fed Başkanı Powell geldi. 2020’de Tarihin gördüğü en hızlı para basma operasyonu ile tüm dünyada 40 yıldır görülmemiş bir enflasyon başlamasına neden oldu. Ama kendisi ‘tüh hata yaptım’ demek yerine, aylarca enflasyonu inkar etti. Mızrak çuvala sığmayanca enflasyonun suçlusu olarak Rusya’yı gösterdi. Üstelik yine kendisi ve bir sürü Fed yöneticisi, herkesten önce ekonomik verilere ulaştıkları halde piyasalarda işlem yaparken yakalandı! (2)
Ama sorsanız: “Bernanke, Yellen, Powell müthiş liyakatli ekonomistler. Hata yapmazlar. Yapsalar bile aslında hataları kastidir. Bilerek yaparlar. Siz saflar anlamazsınız.”
Bana kalırsa bu insanlar aynı anda hem kabiliyetsiz, hem de yalancı. Gelin görün ki büyük çoğunluk bunların yeteneksiz olduğunu değil çok iyi yalancı olduğunu düşünüyor.
Benim anlamadığım Fed vb merkez bankası yöneticilerinin kasti olarak yalan söylediğini ya da bilerek hata yaptığını düşününenler neden bu durumu kabulleniyor. Neden toplumun büyük kısmı, durum böyle ise bile bunu içselleştirmiş. ‘Büyük resmi tek başına görme’nin çekiciliğine kapılanlar, merkez bankası yöneticilerinin halklara komplo kurmasına adeta seviniyor. Şark kurnazlığı tepe yapıyor maaşallah.
Son moda iddia da şu: Fed Başkanı Powell yaptığı faiz artışlarının yeni bir krize yol açacağını aslında biliyor. Ama enflasyonu düşürmek için kasti olarak bu hatayı yapıyor.
Durum böyle ise bile neden bunu kabullenelim? Aksine yakın çevrenizden başlayarak herkesi uyarmak gerek. Seçimle iş başına gelmeyen, hata yaptıklarında hiç bir sorumlulukları olmayan merkez bankacılar tarihte ilk defa tüm dünya çapında sınırsız para basıyor ve bu işin sonu çok kötü olacak. Merkez bankacılar, hem yaptıklarının tam olarak farkında değil hem de dünya halklarına sürekli yalan söyleyip insanların alım gücünü çalıyorlar. Bu ‘yöneticileri’ kabullenmek değil onlara karşı çıkmak gerek. Hele de Bitcoin gibi 2008’de merkez bankalarına protesto olarak ortaya çıkmış sınırlı bir rezerv kripto para ile uğraşıyorsanız.
Elbette merkez bankacılarının hata ve yalanlarına karşı çıkmanın en kolay ve etkili yolu, sınırsız paralara değil sınırlı paralara yani altın, gümüş, Bitcoin vb’ne yatırım yapmaktır.
Kaynaklar:
(1) Bernanke’nin muhteşem ekonomik tahminlerini görüntülü olarak bu linkte izleyebilirsiniz:
(2) Fed Insider Trading Skandalı hakkında gelişmeleri şu haberden aldım:
https://amp.cnn.com/cnn/2022/10/14/business/bostic-trading-violations-fed/index.html
