zkSync, Ethereum üzerinde geliştirilen bir katman-2 ölçeklendirme çözümüdür. Özellikle son dönemde kullanıcılarına ZKS token airdrop’u yapacağına dair beklentilerin artmasıyla birlikte zkSync’in popülaritesinde de önemli bir artış yaşandı.
zkSync, kullanıcılarına yüksek düzeyde güvenlik sunarken aynı zamanda zk-rollup’ları kullanarak daha hızlı işlemler ve düşük işlem ücretleri sunuyor. Çünkü katman-2 ölçeklendirme çözümleri Ethereum ana ağındaki işlemleri yeni bir katmana taşıyor, Ethereum ana ağı yalnızca işlemlerin son doğrulamasını gerçekleştirmek için kullanılıyor.
Yeni bir katmanda işlemler gruplandırılarak bir araya getiriliyor ve tek seferde Ethereum ana ağına kaydediliyor. Böylelikle zk-rollup çözümleri hem zamandan hem de maliyetten tasarruf sağlıyor. Bununla birlikte zk rollups, işlem ayrıntılarını maskeleyerek kullanıcılara sınırlı bir gizlilik de sağlıyor.
zkSync Nedir?
zkSync Era mainnet’i 24 Mart 2023’te başlatıldı, böylelikle zkSync resmi olarak faaliyetlerine başladı. zkSync’in geliştiricisi Matter Labs’in yatırımcıları arasında Binance, Okex, Andreessen Horowitz ve Consensys yer alıyor. zkSync şu ana kadar 250 milyon doların üzerinde yatırım toplamayı başardı.
Matter Labs 4 yıllık geliştirme sürecinin ardından zkSync’in ana ağı zkSync Era’yı 24 Mart 2023’te başlattı. Oldukça canlı bir merkezsiz uygulama (dApps) ekosistemi vaat eden zkSync’in lansmanından önce dahi 200’ü aşkın proje ağda faaliyet göstermek için çalışmalar sürdürüyordu. Bu yazının hazırlandığı an itibariyle şu anda zkSync ana ağında yaklaşık 10’u aşkın DeFi uygulaması bulunuyordu.
zkSync Nasıl Çalışır?
Katman-2 çözümü zkSync, Ethereum ana ağına bağlı bir ağ olduğundan işlemleri doğrulamak için Ethereum ana ağına güveniyor. Ancak son doğrulamanın dışındaki tüm işlemler zkSync’in katman-2 ağında gerçekleştirilir.
zkSync ağdaki işlemleri doğrulamak için ana ağa göndermeden önce birkaç işlemi tek bir işlem olarak gruplandırıyor. zkSync bunun için rollup’ları kullanıyor. Böylelikle gruplandırılmış işlemler için tek bir işlem ücreti ödeniyor ve maliyetler öndemli düzeyde azaltılıyor. Bu işlemler Ethereum ana ağında doğrulandığında, zkSync’in defterine de kaydediliyor.
zkSync ile zkEVM Arasındaki Farklar
zkSync bu sektörde birkaç ölçeklendirme çözümüyle rekabet ediyor. Bunlardan bir biri de Polygon tarafından geliştirilen zkEVM. İsim benzerliği nedeniyle zkEVM ve zkSync kullanıcılar tarafından zaman zaman birbirine karıştırılıyor.
zkSync ile zkEVM arasındaki en büyük fark bytcode uyumluluğu. Yani zkSync Ethereum Sanal Makinesi (EVM) uyumlu bir ağken Polygon zkEVM ise Ethereum Sanal Makinesi eşdeğeri bir ağdır. Bu da Ethereum ağındaki merkezsiz uygulamaların kod yapısında herhangi bir değişiklik yapmadan uygulamalarını Polygon’un zkEVM ağına taşıyabileceği anlamına geliyor. Bu nedenle Polygon zkEVM ağında Ethereum uygulamaları çok daha hızlı ve daha az maliyetli olarak başlatılabilir.
Öte yandan zkSync ağı, LLVM tabanlıdır. Bu nedenle, bir projenin zkSync ağında başlatılabilmesi için projenin LLVM derleyicisi kullanılarak derlenmesi gerekiyor. Bu her ne kadar zorulu bir süreç olmasa da bazı projelerin ek prosedürlerle uğraşmak yerine zkEVM ağını tercih etmesine yol açabilir.
Bir sonraki yazımızda zkSync’in popülaritesindeki artışta büyük pay sahibi olan zkSync ZKS airdrop‘u hakkında bilmeniz gerekenleri ve olası bir airdrop’a katılma şansınızı nasıl arttırabileceğinizi anlatacağız.
